ถ้าเพื่อนๆ เล่นเกมที่มีการแข่งขันหรือดูการแข่งขันเกมต่างๆ อยู่บ่อยๆ มักจะเคยได้ยินหรือผ่านตาเกี่ยวกับคำว่า Meta กันมาบ้าง แต่หลายคนอาจจะไม่เข้าใจว่า Meta มันคืออะไรมาจากไหน หรืออาจจะเข้าใจว่ามันคืออะไรที่เป็นที่สุดในตอนนั้น patch นั้น ซึ่งก็ไม่ผิดจากความหมายของมันนัก วันนี้เราจะมาพูดถึงเกี่ยวกับคำนี้กันเป็นเรื่องราวเล็กๆ น้อยๆ กันจ้า 
META คืออะไร?
Meta นั้นก็เป็นคำๆ หนึ่ง ถ้ามองย้อนกลับไปก็จะเป็นคำกรีกโบราณที่มีความหมายประมาณว่า “เบื้องหลัง, หลังจากนั้น” แต่ว่าในปัจจุบันนั้น คำนี้ก็จะมีความหมายที่ค่อนข้างแตกต่างไปจากเดิมค่อนข้างมากอยู่ ซึ่งจะแตกต่างกันไปตามภาคการใช้งานนั้นๆ
ในด้านพื้นฐานนั้นเมต้าจะใช้เป็นคำนำหน้าของ Metadata หรือเป็นส่วนอธิบายว่า ข้อมูลนั้นๆ มีอะไรอยู่บ้าง เช่น Metadata ของรูป ก็จะมีการบอกว่ารูปนี้มีขนาดใหญ่เท่าไหร่ มีสีอะไรบ้าง ถูกสร้างขึ้นมาเมื่อไหร่ กล่าวคือเป็นข้อมูลที่เราสามารถใช้อ้างอิงได้หลายๆ เช่นการหาที่มาที่ไป รายละเอียดของตัวข้อมูลนั้นๆ ซึ่งตัว Metadata นั้นก็จะแบ่งย่อยยิบไปอีกหลายอยางตามลักษณะการใช้งาน เช่น Metadata สำหรับฐานข้อมูล สำหรับใช้งานธุรกิจต่างๆ
นอกจากในด้านข้อมูลแล้ว ยังมีการนำไปใช้ในด้านวงการสื่อเช่นกัน โดยเป็นคำว่า meta-referencing ซึ่งบางครั้งเราจะได้เห็นเรื่องราวแบบที่เนื้อหาด้านในสื่อถึงการรู้ตัวว่า กำลังเป็นส่วนหนึ่งของเรื่องราวที่แต่งขึ้นมาอยู่ (เช่น ตัวละครรู้ตัวว่าอยู่ในเรื่องแต่ง หรืออย่างในหนังที่พอตัวละครรู้ตัวว่าทำอะไรเปิ่นๆ ก็หันมามองกล้องเหมือนรู้ว่ามีคนดูอยู่ ก็จะเรียกว่าการแหกกำแพงที่ 4, breaking the fourth wall / meta-referencing)
เอาล่ะ นอกเรื่องเกมกันไปไกลแล้ว เรากลับมาเรื่องเกมกันเหมือนเดิมดีกว่า
ในทางด้านเกมนั้นเมต้าไม่ได้ใช้เป็นคำอย่างที่ผ่านมา แต่ถูกใช้เป็นคำย่อหลักๆ สองทาง โดยทางที่หนึ่งนั้นจะในบทความ Guide ต่างๆ มากกว่า ส่วนอีกทางจะเป็นในลักษณะของการนำความรู้มาใช้งาน
Meta ที่เป็นตัวย่อจาก Most Effective Tactic Available
อันนี้ก็แปลได้ตรงตัวเลย คือ เทคนิคที่ได้ผลมากที่สุดในเวลานั้น จึงไม่น่าแปลกใจที่เราจะได้ยินคำนี้ในพวกบทความ Guide ต่างๆ หรือเวลามีคนพูดถึงคำนี้เมื่อมีการจัดลำดับความสามารถการใช้งานของอุปกรณ์หรือตัวละครต่างๆ การจัดทีม เพราะว่ามันคือรูปแบบที่ผ่านการทดลองซ้ำแล้วซ้ำอีกของคนที่พยายามสร้างเนื้อหาในการจัดลำดับออกมา มีการดูผลทางสถิติจำนวนมาก เพื่อพิสูจน์ว่า ไอ้รูปแบบนี้ ตัวละครนี้ อะไรเหล่านี้ มันคือวิธีหรือรูปแบบที่ได้ผลที่สุดนั่นเอง
แน่นอนว่าจะนั่งพิมพ์ยาวๆ เทคนิคที่ได้ผ…. หลายๆ รอบมันก็ใช่ที่ อธิบายสั้นๆ รู้กันว่าดิสอิสเมต้า มันคือเมต้ามันคืออะไรที่ได้ผลที่สุด นั่นแหละจะสั้นกระชับกว่า
และก็แน่นอนอีกว่า การจะเป็นเมต้านั้นก็ต้องผ่านการทดลอง ยอมรับโดยคนหมู่มากในระดับหนึ่งเช่นกันว่ามันสามารถใช้ได้ผลจริงอย่างที่กล่าวอ้าง จึงจะยอมรับว่าเป็นเมต้าได้ หรือเรียกง่ายๆ ว่า ใครก็ตามเอาไปใช้ จะต้องเห็นผลที่จับต้องได้ เหมือนบอกกินซุปต้องใช้ช้อนเป็นเมต้าทุกคนใช้ช้อนกินแล้วรู้สึกกินง่าย เห็นด้วยตรงกัน จะมีคนอินดี้มาบอก จริงๆ ต้องใช้ส้อมกินซุป ผมถนัดกว่าช้อนอีก โคตรเมต้า… พอคนอื่นมากินแล้ววักไม่ขึ้น มันก็ไม่ใช่
ซึ่งเมต้านี้ก็จะปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัยหรือ patch ต่างๆ ที่อัพเดทตามมาของตัวเกม ดังนั้นถ้าตัวเกมมีการเปลี่ยนแปลง อะไรที่เคยเป็นเมต้าก็สามารถเปลี่ยนแปลงได้เช่นกันเหมือนกับที่เขียนว่า Available หรือในเวลานั้นนั่นเอง ยกตัวอย่างเดิม ถ้าซุปมีการเปลี่ยนเป็นอาหารเส้นอย่างบะหมี่ การที่เมต้าเดิมเป็นช้อนมันก็ไม่ใช่ละ มันต้องมีอะไรมาแทน จะเป็นตะเกียบหรือส้อมก็ได้ น่าจะทำให้เพื่อนๆ เห็นภาพชัดเจนขึ้นเกี่ยวกับคำว่าเมต้านี้
Meta ในความหมายของการใช้ความรู้ที่มี
Meta คำนี้จะได้เจอน้อยลงพอสมควร แต่ในด้านของแวดวงการเล่น Role Play, RPG ความหมายนี้จะเด่นขึ้นมาทันที หลายคนน่าจะร้องอ๋อแล้ว หากกล่าวถึงคำว่า “Metagaming / Metagamer” และในแง่ของความหมายนี้จะคล้ายกับคำว่าเมต้าพื้นฐานที่พูดถึงนอกเรื่องในตอนแรกสุดด้วย นั่นคือการเอาข้อมูลของเกมมาใช้งาน
มันเป็นยังไงล่ะ? มันก็คือการที่ผู้เล่นนั้นศึกษาเกี่ยวกับข้อมูลของเกมนั้นๆ จะด้วยข้อมูลนอกเกม หรือในเกม กฎของเกม เพื่อเอามาใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อการเล่น หรือเปลี่ยนแปลงกระบวนการคิด เอามาใช้ให้เกิดความได้เปรียบที่มากขึ้น ซึ่งในแง่ของการแข่งขันหรือการเล่แบบธรรมดาๆ มันไม่ได้น่าเกลียดอะไรหรือผิดอะไร แต่ในทางกลับกัน เมื่อเป็นในแง่ของการ Role Play หรือการสวมบทบาทของตัวละครแล้ว Metagame ถือเป็นเรื่องที่อันตรายมากๆ ต่อการสวมบทบาทของตัวละคร
โดยปกติเมื่อคนเรารู้ข้อมูล เราไม่สามารถลบข้อมูลนั้นทิ้งได้เหมือนกับการใช้คอมพิวเตอร์หรือเขียนหนังสือ การที่รู้ข้อมูลล่วงหน้านั้น ย่อมส่งผลไม่มากก็น้อยต่อการสวมบทบาท และทำให้ความลื่นไหลของตัวละครติดขัด ผิดปกติได้ แน่นอนว่าผู้สวมบทบาทสามารถตีเนียนได้ แต่ก็ต้องทุ่มเทให้กับมันมากขึ้น กล่าวได้ว่ามันก็เหมือนกับการถูก Spoil เรื่องราวของหนังหรือเกมล่วงหน้า ความสดใหม่ของการรับรู้หรือการแสดงในเวลานั้นย่อมถูกลดทอนหายไป หรืออย่างแย่สุด คือส่งผลต่อการตัดสินใจทำอะไรที่เป็นทางเลือกในการสวมบทบาทครั้งนั้นๆ มันไปเลย
ยกตัวอย่างการเล่นเกม RPG หากเพื่อนๆ ไม่รู้ว่าหีบสมบัติที่เราผ่ากับดักมากมายมาตั้งนานจะกลายเป็นหีบดักควายเขมือบผู้เล่นตายคาที่ เราก็มักจะพยายามสุดใจเพื่อเปิดมันให้ได้ แต่ถ้ารู้ล่วงหน้าเราก็มักจะข้ามมันไปเลย ในแง่ของการเล่นธรรมดาๆ มันคงไม่มีปัญหาอะไร แต่ถ้าเราเล่นกับคนอื่นหรือเป็นการแสดงให้คนอื่นดู การที่เราไปรู้ในส่วนนี้ มันย่อมจะส่งผลต่อการแสดงของเราละ การตอบโต้ของเราอาจจะไม่เป็นธรรมชาติเท่าการเล่นทีเผลอ
หรือถ้าเป็นแนวเกม Tabletop RPG ที่ใช้ข้อมูลจากคู่มือมาเล่นกัน ถ้าเรารู้จักศัตรูซักตัวที่ปกติไม่ค่อยได้เจอและคนคุมเกมคิดว่าทุกคนไม่รู้จัก ส่งมาให้คนในทีมสู้ และเราพยายามใช้จุดอ่อนของมันเหมือนรู้จักมันดี ทั้งๆ ที่ตัวละครที่เราเล่นไม่เคยรู้จักศัตรูตัวนี้มาก่อน มันก็จะผิดผีขึ้นมาอย่างชัดเจน เป็นเรื่องให้ต้องหาทางแถเนียนกันต่อ และสามารถทำลายความสนุก ความท้าทายที่เกิดขึ้นตรงหน้าได้
แน่นอนว่าก็ใช่ว่าจะมีแต่ข้อเสีย การรู้ข้อมูลล่วงหน้าก็สามารถใช้ในการวางแผนในการแสดงปฎิกิริยาของการสวมบทบาทล่วงหน้าได้เช่นเดียวกัน ใครที่สวมบทบาทไม่เก่ง กลัวหลุด ก็อาจจะอยากรู้ หรือบางคนอาจจะไม่อยากรู้ แค่พยายามรักษาภาพลักษณ์ตัวละครอย่างเดียวก็พอ แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น ในแง่ของการสวมบทบาทแล้ว การไม่รับรู้ข้อมูลเกินจำเป็นจะช่วยเหลือได้มากกว่า เพราะแม้ในวงการแสดงภาพยนตร์ ก็มักจะมีข่าวที่ทีมงานเก็บอะไรบางอย่างไว้เซอร์ไพรส์นักแสดง เพื่อให้ดึงอารมณ์ออกมาให้ได้มากที่สุดเช่นกัน
ดังนั้นเมต้าทั้งสองความหมายก็เป็นเหมือนกับดาบสองคมในตัวที่ผู้รับข้อมูลจะต้องเตรียมใจไว้ล่วงหน้า ว่าเราสามารถใช้ข้อมูลตรงนี้ได้อย่างไร เราเล่นเพื่ออะไร การแสดง ความสนุก ความตื่นเต้น การได้เห็นอะไรเป็นไปตามที่กำหนด การได้เห็นอะไรด้วยตัวเอง ถ้าเราตอบตรงนี้ได้ เราก็จะรู้ว่าเราควรทำไงกับข้อมูลต่างๆ และไม่ต้องคิดอะไรมากกับเมต้าไม่เมต้า
สุดท้ายนี้ แม้การเล่นเกมนั้นจะเป็นได้ทั้งอาชีพ ความสนุก การผ่อนคลายอารมณ์ แต่ก็อย่าลืมว่าถ้าเป็นการเล่นกับคนอื่น เราก็ต้องรักษาแนวคิดในการเล่นของพวกเขาเช่นเดียวกัน บางครั้งเขาอาจจะอยากได้ข้อมูลเพิ่ม บางครั้งเขาอาจจะไม่ต้องการข้อมูล ทางที่ดีคือควรถามล่วงหน้าว่าให้บอกอะไรตรงไหนไหมกันแต่แรก และคอยบอกในยามที่จำเป็นจะดีที่สุดจ้า ก็ขอให้ทุกท่านสนุกกับการเล่นเกมกันน้า
